Camera @ VU
28 Februari 2012
Er is commotie ontstaan over de opnames op de eerste hulp van het VUmc. 35 op afstand bestuurbare verborgen camera's van het bedrijf Eyeworks filmden ca 1500 mensen die de spoedeisende hulp bezochten. Aan 215 patiënten is tijdens hun aanwezigheid in het ziekenhuis daarvoor om toestemming gevraagd. Uiteindelijk stemden 150 mensen in voor uitzending van de opgenomen beelden in het programma: “24 uur tussen leven en dood”.
De verontwaardiging is groot: van die 1500 patiënten zijn gesprekken opgenomen (en bekeken) waarin uiterst gevoelige informatie werd uitgewisseld met de arts. Per definitie is iemand die op de spoedafdeling van een ziekenhuis terecht komt verminderd toerekeningsvatbaar: je hebt veel pijn en/of stress en kan moeilijk nuchter nadenken: de waarschuwingsposters worden niet opgemerkt, vragen die niet te maken hebben met de gezondheidstoestand van het slachtoffer worden geregistreerd als niet ter zake doende.
De SP en GroenLinks gaan Kamervragen stellen over het programma. Het CBP (College Bescherming Persoonsgegevens) heeft om opheldering gevraagd, artsenvereniging KNMG vindt dat het ziekenhuis in strijd met de norm heeft gehandeld, de zorginspectie wil opheldering van de directie van het VUmc. Waarom die breedgedragen verontwaardiging?
Heel Nederland tunet elke avond om 8 uur in op een journaal dat ons elke keer weer trakteert op close ups van doodbloedende slachtoffers van revoluties; soms zijn het kinderen. Hier kijken we niet van op; het is geaccepteerd: waarom? Omdat het Syriërs zijn? Of Libiërs? Is het pas onacceptabel als de slachtoffers Amsterdammers zijn? Omdat we ze kunnen herkennen?
Wegovertreders worden ook stiekem gefilmd voor Blik op de Weg. Ook zij zijn in de war en voelen zich onder druk gezet door de aanwezigheid van politie om akkoord te gaan met uitzenden – wat hen reputatieschade oplevert. Geen haan die daar naar kraait. Waarom zijn we nu wel boos? Is het omdat de camera's verborgen zijn? In soortgelijke programma's zoals Ingang Oost, Trauma NL en Trauma centrum zijn de camera's duidelijk aanwezig bij het filmen, maar mensen zijn op zo'n moment toch overrompeld en gaan te makkelijk overstag. Ook dat is onethisch: je maakt misbruik van noodlijdenden op een moment van zwakte. Elke week in het Parool deed een huisarts konde van het wel en wee van zijn patiënten, tegenwoordig is het de beurt aan een uitvaartleidster over de uitvaarten die ze meemaakt, met smeuïge details over de nabestaanden. Ook al gebeurt dat anoniem, de beschreven sittuaties zijn overduidelijk herkenbaar. Is dat wel netjes dan?
Waarom maken we ons nu pas druk als het toch al lang gebeurt? Is het omdat het nu voor de commerciëlen is bestemd en niet voor de publieke omroep? Is het onethisch vanwege het winstbejag? Nederlanders gooien al tien jaar hun privacy consequent overboord bij het websurfen, hun medische geheimen incluis; Google en Facebook cs verkopen vervolgens die privacy en verdienen daar grof geld mee: iedereen weet dat. Alleen bij Google weet je niet bij wie het terecht komt, nu weet je het wel: bij Eyeworks. Is dat het probleem?
Er hingen al langer camera's in de VU. Buiten de gewone beveiligingscamera's ook specifiek bij het Blaise Pascal Instituut en op het binnenterrein van de VU-campus. We weten niet wat deze camera's vastlegden, hoogstwaarschijnlijk schokkende taferelen noch medische geheimen, en bovendien zijn zij gericht op de openbare ruimte en zonder geluid, maar toch is het voyeurisme: we zijn ons er niet van bewust dat we constant gefilmd worden. Er kúnnen opnames worden gemaakt van gevoelige situaties die we liever niet vastgesteld willen zien.
U ziet het, ik heb vragen. Niet om waarom we verontwaardigd zijn, dat staat buiten kijf, maar waarom nu pas, en waarom alleen in dit geval. De 21ste eeuw heeft privacy bij het grofvuil gezet. Wordt het niet tijd dat we ons dáár druk over maken? In die zin is de VU-affaire een zegen: het is de catharsis van lang en breed beleden voyeuristische praktijken. We hebben zulke schandalen nodig om ons met de neus op de feiten te drukken. Wie weet zal het een gunstig effect hebben op het verder verkwanselen van onze privacy. Ik durf het helaas niet te hopen.
Op AT5 gepubliceerd.
