Het Werkhuis
22 Februari 2009
Op NRC.nl vandaag een discussie over emancipatie. Niet van de man, nee, ben je mal, die van de vrouw: "Is de vrouwenemancipatie nu eindelijk eens voltooid?" Dat de man, en vooral de zuidelijke, grondig aan emancipatie toe is staat blijkbaar buiten schot. Een artikel van Hassnae Bouazza geeft het startsein aan de discussie. Ze stelt dat de emancipatie van vrouwen wel voltooid is. Dus ophouden met zeuren en net doen alsof we het net zo gemakkelijk hebben als de mannen.
Ondanks een paar raakvlaktes met mijn eigen ideeën on the subject ben ik het voor het merendeel van haar betoog oneens met Hassnae Bouazza. En wel om dit simpele feit: haar oproep om vrouwen voortaan als kerels te behandelen doet me denken aan twee jonge vrouwen (in de 20, overduidelijk kinderloos) die ik ooit op "Het Gesprek" zag orakelen over feminisme. "Niet meer nodig" was hun boodschap, die ze schattig giechelend de camera in stuurden. We hebben daarna Mees gehad (gelukkig blijft Hassnae stukken menselijker dan deze beroepshaai)gevolgd door hordes jonge wolvinnen die elkaar verdrongen om te showen hoe sterk ze waren, in staat om hun mannetje te staan in deze zo fantastische tijden voor de vrouw. "Yeah right" zou de manager zeggen in de film "Office Space". En ik met hem. Yeah right, meiden, yeah right.
Laat ik het nog eens en hopelijk voor altijd heel duidelijk zeggen:
Feminisme voor de kinderloze vrouw is een open deur.
Dus, leuke grietjes in the prime of life, zonder hinderlijke kleuters aan jullie rokken: voortaan mond dicht. Laat het spreken over het feminisme en het zware lot van de werkende vrouw over aan de moeders. Dìe hebben het moeilijk, en jullie niet (waarom zouden jullie?). Zo simpel is dat. So step aside please, and leave the field to us old moms.
Wat de old mom hier wil zeggen is dit: wil je de moeders behouden voor het arbeidsproces, dan zal de overheid wèl moeten ingrijpen. Als je alles op z'n beloop laat zal er immers niets veranderen. Dan krijg je situaties zoals in Frankrijk en Amerika, waar het een crime is om je als moeder op de werkvloer te begeven. Je maakt dan lange werkweken, je geeft je huiselijke taken volledig over, en je ziet je kinderen niet meer. Nooit meer. Tegen de tijd dat ze pubers zijn en het vertikken om quality time met jou door te brengen trek je je de haren uit het hoofd... stichtelijk te laat, helaas. Hun kindertijd krijg je er niet voor terug.
Helemaal thuis blijven is een hel. Je harde zwoegen van elke minuut van elke dag en de meeste van de nachten wordt door de buitenwereld niet alszodanig erkent. Je "werkt" zogenaamd niet. Dixit het Parool van 14 februari: enkel 6% van de moeders van drie kinderen "werkt" meer dan 35 uur/week. Wat doen ze dan verder? Liggen ze de hele dag op hun gat? Nee, zij beulen zij zich dag en nacht af om die horde koters een beetje fatsoenlijk door hun kinderjaren heen te laten komen, terwijl een alleenstaande jongen van een jaar of 25 met een kantoorbaan volgens die statistieken wel "werkt". Krantenvullers, schrijf het een keer goed op: 6% van die moeders werkt niet BUITENSHUIS. Is dat zo moeilijk om uit jullie pen te krijgen? Die jongen met een kantoorbaan zal van zijn leven nooit zo hard zwoegen als die moeder van drie, al heeft ze nooit een druppel zweet voor een baas uitgescheiden. Maar omdat ze officieel niet "werkt" krijgt zij er dus ook geen geld voor. Of is het andersom? Omdat je er geen geld voor krijgt "werk" je niet? In beide gevallen kom je er beroerd af: in huwelijkseenzaamheid gek geworden van het gekrijs van je alomaanwezige schreeuwlelijkerds, je hoofd vol met weetjes over poetsen en koken, probeer je een discussie aan te gaan met wel "werkende" volwassenen. Tot je schrik luisteren ze niet. Ze onderbreken je middenin een zin om nogmaals op te gaan scheppen bij het buffet of te bellen naar een denkbeeldige opdrachtgever. Je interesseert niemand meer. Je eigen kinderen incluis. En je man. Een zielige, nietszeggende debiel ben je geworden.
Redenen te over om ook moeders het arbeidsterrein te laten betreden. Een kant-en-klare oplossing heb ik daarvoor niet paraat, maar een poging wil ik wel wagen. Ik ben het niet helemaal oneens met Helen Mees: het is enkel haar blindelinge hang aan kapitalisme en haar wil ons daar allemaal voor op te offeren die me niet zinnen. Maar als het gaat om de verwachtingen die op vrouwen rusten bijvoorbeeld, heeft zij gelijk. Het leven van moeders zou een stuk opklaren als de consensus op school niet klakkeloos uitging van een gratis reservoir aan grenzeloze hulp van hun kant. Voorlees-, zwem-, sportdagmoeders: Staakt! Massaal! Het systeem moet er een keer van uitgaan dat wij, net als mannen, geld voor onze tijd moeten krijgen. Niet omdat we dat perse willen (blijkbaar zijn we daarin een stuk makkelijker dan de broeders), maar omdat als we het niet doen we er vroeg of laat bekaaid van af komen. Was het maar omdat al dat vrijwilligerswerk dan in de bloody figures als werkeloze tijd opgetekent wordt.
Moeders moeten dus aan het "werk". Maar nogmaals volgens de kranten, willen zij niet. Wij moeders willen een andere invulling van onze werkweek dan de veertigurige. Zoals de kinderlozen het werkdomein hebben ingedeeld, daar passen wij niet in. Het heeft dan ook geen zin om ons daarin te duwen. Wat doen we eraan? Je klaagt en dreigt en dwingt, zoals Mees? Of je kijkt waarom we niet willen. Dat lijkt me zoveel zinniger. En vervolgens pas je de werkelijkheid aan. Mijn eerste suggestie is dan ook: doe wat aan de werkplek. Dat werkdomein is een huis dat aan renovatie toe is, met inachtneming van de specifieke behoeftes van moeders.
Wat doet een moeder van drie kinderen zowat de hele dag? Ze boent, ze wast bergen kleren, ze zeult met boodschappen, zij kookt, zij houdt de zieken in de gaten. Om haar heen kleven de babies en de peuters. De kleuters zijn naar school, die haalt ze om 12 uur op en brengt ze om 13 uur terug. Dan weer om 15 uur ophalen. Zie maar daar tussen te werken. Naschoolse opvang zegt u? En de babies en peuters op de creche? Ben ik de enige (die dat overigens schaamteloos wel heeft gedaan) die bereid is in te zien dat niet elke moeder dat over haar hart krijgt? Je propt nu eenmaal niet zomaar een baby in de handen van opeenvolgende vreemden. Het zijn goddomme geen pakketten.
Wat nu? Nou, opvang op het werk zou schelen, en "ouderprivileges": zoals het onder werktijd naar de opvangkamers mogen lopen om je kind de borst te geven, een zetpil of gewoon een knuffel. Je zult toch wel een keer moeten erkennen dat liefde en aandacht van de echte ouders iets waardevols is die het verdienen om beschermd te worden. Door het tegenwoordige arbeidsethos worden zij juist gezien als overbodige (of zelfs schandalige) zaken. Nee. Levensbelangrijk. Geef er de ruimte voor.
Dan hebben wij zaken zoals wassen en koken. Dat is vrij simpel. Het Werkhuis. Het Werkhuis moet er komen. Dat je op je werk, naast bovengenoemde opvang, faciliteiten hebt om te koken en te wassen. Een knusse bedrijfsgedeelte, een namaakhuishouding. Een wasserette en een keuken. En een creche. Niet te moeilijk lijkt me. Gewoon een kwestie van geld: de baas moet er plek voor vrijmaken, plek dat niet zal renderen, iig niet in direkte lijn. Overheid moet sturen en helpen. Financieel en met betrekking tot vergunningen en faciliteiten. Praktisch gezien gaat het zo: de ouders vertrekken 's ochtends van huis met babies, peuters en wasgoed van de dag ervoor. Op het werk aangekomen wordt de was in een wasmachine gestopt en het nageslacht in de opvang. Je gaat vervolgens werken. Met de koffiepauze loop je naar beneden om de was in de droger te doen. Als je naar huis gaat is het droog. Boodschappen worden op het werk afgeleverd. Onder werktijd piept een van de twee eruit om naar de keuken te lopen en iets op te zetten. De gekookte goederen worden 's avonds in een meeneemdoos naar huis gebracht. Dat is de simpele variant. De luxe variant voorziet in vervoer en personeel aan wasserette en keuken. Als ik de Nederlandse geest goed heb begrepen zal er massaal voor de simpele variant gekozen worden: het kost minder, en de ouders kunnen nog steeds een boel zelf doen. Op een of andere manier is dat prettig. Je verlengt eventueel de werkdag met een uurtje, al ben ik hier niet voor. We werken sowieso allemaal veels te hard. Daar is ooit een grens voor bedacht, geheel theoretisch. Waarom zouden wij daaraan vasthouden? Het is pure slavernij. Het wordt tijd dat wij daar wat relaxeder mee omgaan. Raken we dan achterop in de economische wedstrijd in de wereld? Moeten wij dan doen zoals de Chinezen, of de Indiërs, om met ze te kunnen concurreren? Willen we wel leven in een wereld waar het nergens meer goed toeven is? Waar geen enkel land een voorbeeldfunctie meer kan vervullen? Hier ligt een uitdaging voor het Nederlands volk. Daar is moed (en een beetje gekte) voor nodig.
Verder komen wij bij vermoeidheid. Geloof me, een ouder is vermoeid. Per definitie. Dat begint al in de zwangerschap. Dat is een mokerslag van 9 maanden, waarin je 24 u/dag zou willen slapen. Als er dan toch gewerkt moet worden, erken dan het probleem in plaats van het te negeren, en geef de zwangeren een rustkamer in Het Werkhuis waar een paar bedden staan. Kunnen zij en de vaders daar ook in gaan liggen als de kroost eruit gefloept is en hen nachtenlang uit hun slaap houden. Tussen die korte slaapjes door kun je nog uitstekend werk verzetten, dat heb ik bewezen. In het kraambed lag ik met klanten te bellen, die geen idee hadden dat ik een dag eerder een kind had gebaard. Later in mijn nu 20-jarige moederschap heb ik met veel succes gebruik gemaakt van een bed op het werk. Een halfuur onderzeil doet wonderen. Dat halfuur per anderhalve dag weegt heus wel op tegen de schammele 6% van de moeders die op dit moment buitenshuis werken. Dat is pas kapitaalvernietiging! Het is het zoogdierlijk lijf dat vrouwen belemmert, hun geestelijke capaciteiten zijn dik in orde. Laten we die gebruiken, en de lijfelijke belemmeringen zien voor wat ze zijn: op te lossen.
Maar we moeten nog verder. Bijvoorbeeld door oog te hebben voor het feit dat vrouwen een andere levensindeling hebben: ze pieken later, als de kinderen het huis uit zijn. Als je dat als uitganspunt neemt moet toch wat aan de arbeidscultuur te sleutelen zijn? Zoals door beloning en privileges niet bij voorbaat afhankelijk te maken van leeftijd: zo creëer je meer kansen voor de oudere vrouw. En door te beseffen dat aandacht en liefde ook rijkdommen zijn, vaak niet in geld uit te drukken.
Kortom: werk aan de winkel. En deze keer, niet alleen voor de moeders. Ze hebben het al zwaar genoeg.
Zie Vertrutting, Ploetermoeder vs comfortzone, Geld, Revolutie, Passé
